Bekentenis

Is er een grens aan kritiek? | Over sociale media in de boekenwereld

Deze afgelopen twee maanden gebeurde er twee keer iets heel vreemds in de YA-wereld en dat zette me aan het denken over de grenzen aan kritiek geven. Maar het zette me vooral aan het denken over omgaan met kritiek en hoe kleine berichten vol woede van gerenommeerde volwassen mensen ontzettend veel schade aanrichten.

Laat me het eerst even uitleggen

Op 15 oktober plaatste een bekende Nederlandse vertaalster een Instagram-post waarin ze openlijk (getagd en naam erbij) een blog shamede omdat de bloggers een hypothese stelden over haar vertaling op basis van een van haar tweets. Haar post zorgde ervoor dat de blog (die ontzettend sterk was in het aankaarten van problemen rond diversiteit) stopte omdat ze zulke grote backlash hebben gehad van volgers van de vertaalster, maar ook van de uitgeverij.

Even later onder de Amerikaanse auteurs, tweette Sarah Dessen een screenshot van een artikel van een Amerikaanse universiteit. Daar zei een universiteitsstudent dat ze geen Sarah Dessen wilde lezen omdat ze vond dat er boeken waren zoals Just Mercy (een boek over het antiblack strafrechtelijk systeem in Amerika) die veel beter geschikt waren voor haar opleiding. Daar vergat Dessen niet alleen de naam van die student uit te wissen, maar ook te melden waarom de studente in kwestie juist geen Sarah Dessen wou lezen. Talloze YA-auteurs, zoals Dhonielle Clayton en Siobhan Vivian, reageerden op het bericht met ‘Fuck that RAGGEDLY ASS fucking bitch’. Alle auteurs hadden ontzettend veel volgers en door dat ene bericht is dat meisje (een student!) weggepest van sociale media.

Het feit is echter dat dat niet de eerste keer is. Als blogger hoor je veel van je collega’s en de manier waarop sommige schrijvers en zelfs bekende uitgeverijen omgaan met kritiek slaat soms helemaal nergens op. Dus ik vraag me af:

Mag je nog een mening (als blogger, student, etc.) geven over iets wat niet goed is?

Toen ik alle reacties bij beide gevallen las, heb ik me er niet in gemengd, want weet je: op zo’n moment kan je helemaal niets goeds zeggen. Maar het zette me wel aan het denken. Woorden op papier, op sociale media, zijn vluchtig. Er kan heel vaak weinig nuance in gebracht worden zoals je zou hebben in een echt gesprek. Daarom denk ik dat we als bloggers en mensen die meningen geven online altijd even beter kunnen nadenken over hoe we onze kritiek precies verwoorden. Maar tegelijkertijd gaven zowel de vertaalster als die ontzettend bekende auteurs een heel vreemde boodschap: je bent een bitch als je mijn werk niet goed vindt of als je het maar probeert te denken.

Ik heb ooit eens een reactie gekregen van een uitgever op een negatieve recensie en het enige wat ik kon denken was: in deze wereld moet je het ook eens kunnen zijn dat iedereen een ander gevoel over iets kan hebben én fouten ziet, waar jij dat niet doet. En je moet ook begrijpen dat sommige mensen vragen bij je werk en boeken plaatsen, want wat ben je als mens als je niet nadenkt over wat je leest en wat iemand je vertelt? Hoe kan je jezelf ontplooien in een wereld die je altijd probeert te manipuleren? Hoe kan je anders jezelf en je waarden vinden?

Voor mij is YA altijd een genre geweest dat me aan het denken zet. Veel van mijn dagelijkse problemen kom ik tegen in YA (en niet altijd even goed gerepresenteerd). Mag ik als blogger (wiens mening nooit echt expliciet gevraagd is) aankaarten dat iets misschien niet klopt? Mag ik hypotheses stellen op basis van reacties op sociale media van uitgeverijen, vertalers, schrijvers? Hell yesss, want daar ben ik voor.

Een werk vol liefde en passie, dat zeker

Het ding is: ik begrijp volkomen waarom sommige mensen zo heftig reageren op sociale media. Je werkt maanden of, als je het zelf schrijft, jaren aan een boek. Je doet het met passie en gelooft in wat je doet. Als mensen daar dan (negatief) commentaar op geven, kan dat best pijnlijk zijn. Maar vanuit professioneel perspectief gezien? Is het het slechtste wat je ooit kunt doen.

Ik vraag me soms af of sommige mensen de les op de speelplaats hebben geleerd. Als je als auteur, vertaler of uitgeverij iemand openlijk aan de schandpaal gaat hangen of zelfs maar mails gaat sturen om mensen aan te klagen, wat is dan het verschil met pesten op de speelplaats? Het enige verschil is dat kinderen misschien nog niet zo doorhebben dat ze iets fout aan het doen zijn.

Bovendien heb je als bekend vertaler, auteur en uitgeverij ontzettend veel volgers. Je hebt een dominante positie (tegenover jongeren die vaak achter een blog of artikel zitten) en sure, ontzettend veel mensen die maar al te graag de bevestiging geven die je zoekt.

Informeren en van elkaar leren

De vertaalster in de Nederlandse kwestie heeft me eigenlijk ontzettend teleurgesteld met haar publieke schandpaal. Niet omdat ik haar helemaal niet begrijp, maar omdat ze zelf in haar bericht had geschreven dat ze graag had gehad dat de bloggers haar een berichtje hadden gestuurd voor verduidelijking in plaats van de blog meteen online te zetten. Alleen heeft ze dezelfde gunst helemaal niet aan de bloggers verleend, terwijl beide partijen héél veel van elkaar konden leren, zonder een publieke schandpaal.

Dat is het ding met sociale media. Het opent heel veel nieuwe deuren zoals meer communicatie, meer contact met mensen met een andere cultuur en veel mogelijkheden om elkaar te leren kennen en van elkaar te leren. Maar tegelijkertijd is het ook een plaats geworden met veel valkuilen. Zeker in een wereld waar iedereen een mening heeft over iets. Zeker als iedereen zich achter een computerscherm verschuilt en niet nadenkt dat er aan de andere kant ook een levend persoon met gevoelens zit.

Het is makkelijk om als blogger kritiek op een boek te uiten, maar het is en blijft een commerciële recensie. Je wilt eerlijk zijn over je gevoelens over een product waar je als tiener je maandzakgeld aan uitgeeft. (Want eerlijk gezegd: ik krijg 20 euro, dus ik wil wel echt weten of mijn 20 euro goed gespendeerd wordt.) Dat mag misschien vreemd klinken, maar dat is de hele waarheid. Ik schrijf geen recensies omdat een uitgeverij meer boeken zou verkopen of omdat ik zo meer gratis boeken van hen krijg, maar ik schrijf ze omdat ik graag mijn mening en enthousiasme over een boek deel. En ik lees goed onderbouwde meningen altijd even graag terug.

Waar ik van hou en waar ik bang van ben

Ik zal eerlijk zijn: ik hou van de YA-boekenwereld omdat het net die mensen zijn die af en toe problemen durven aankaarten die belangrijk zijn. Omdat het net die mensen zijn die de wereld voor jongeren ietsje beter maken. Omdat het net die mensen zijn die me dingen doen beseffen die ik nooit had bedacht. Maar het maakt me oprecht ziek dat de laatste tijd steeds meer en meer zulke voorvallen gebeuren. Zeker als er verwacht wordt dat ik mijn geld spendeer aan mensen die me eigenlijk elk moment kunnen aanvliegen omdat ik hun werk of boeken niet goed vind.

Ook moet ik wel toevoegen dat ik dan ook graag een persoonlijk berichtje ontvang als iets in mijn recensies of artikels verkeerd is of niet genoeg onderbouwd is waardoor het heel ongenuanceerd overkomt. Ik leer graag bij én ik weet niet alles. Wereldwijs worden is niet in één vingerknip gebeurd. Mensen maken fouten, iedereen. Geef je dan ook de kans om die recht te zetten. Precies zoals jij graag zou hebben als jij een fout maakt.

Mag er nog plaats zijn om te groeien?

Het gebeurt niet alleen in de YA-wereld, maar overal. En soms laten mensen helemaal geen plaats om te groeien en hangen ze vaak iemand maar al te graag aan de publieke schandpaal in plaats van een algemeen probleem aan te kaarten. Ik geef toe dat ik daar soms ook zelf tegen zondig en dat is niet erg, alleen als je inziet dat het verkeerd is. Maar er is al genoeg wreedheid in de wereld om mensen die allemaal dezelfde liefde delen helemaal de bodem in de stampen. Over elkaar leren en op z’n minst begrip tonen voor iemands probleem is het kleinste wat je kan doen. Snap je het niet helemaal of begrijp je niet waar het vandaag komt? Vraag ernaar op een vriendelijke manier. Ga niet meteen verwijten naar iemands hoofd gooien of met je hooivorken en fakkels achter iemand aanzitten.

Kan het nog luider?

Kijk, ik hou van iedereen. Iedereen is welkom en ik maak met iedereen even graag een praatje. Maar voor de mensen die mijn boodschap in dit artikel nog niet hadden gehoord, zeg ik het nog even luider: gebruik je machtspositie niet om mensen te intimideren en al zeker niet om een hele digitale heksenvervolging op ze af te sturen. Recensies zijn meningen én ja, meningen kunnen kwetsen en verschillen. Maar het is wel zo dat je moet weten dat er een grens is tussen een algemeen probleem aankaarten of een pestactie tegen een bepaalde persoon of groep opzetten.

Kunnen we met z’n allen eens twee keer nadenken voor we iemand pijn doen? Kunnen we met z’n allen net dat beetje beter zijn? Kunnen we met z’n allen een poging doen om het beter te doen? Kunnen we met z’n allen een leuke omgeving blijven creëren waar iedereens stem gehoord mag worden? Dat zou zo fijn zijn.

12 thoughts on “Is er een grens aan kritiek? | Over sociale media in de boekenwereld

  1. Goed stuk! Voor een artikl op de toen nog ya club op Hebban hadden we ook een boek besproken, vertaald door dezelfde persoon. Het ging niet met naam en toenaam, maar kritiek kregen we wel. Vooral mijn Twitterloze collega. Ging over een ander mental health boek dat we beiden heel verwarrend vonden lezen. Het was dus niet de eerste keer. En op Twitter he.

  2. Goed gezegd! Zolang het vriendelijk blijft en er ruimte is voor een nette discussie moet het mogelijk blijven. Nog even over het niet goed representatief zijn omdat je het zelf zou meegemaakt hebben. Dit argument heb ik al duizend keer gelezen maar toch heb ik daar er mijn vragen bij. Om het even met een voorbeeld te noemen. Stel Persoon X heeft een bipolaire stoornis en lees een YA waarin een bipolaire iemand de hoofdrol speelt. Maar persoon X vindt het niet goed want hoe de bipolaire stoornis neergezet is, vindt ze niet kunnen. Maar wat ze niet weet is dat Auteur Y wel degelijk opzoekwerk heeft gedaan en met verschillende mensen gepraat heeft erover en het wel degelijk goed gerepresenteerd heeft. Soms is dit gewoon een kwestie van “Niet iedereen ervaart de stoornis zo.” Mijn mening hierover is dat je het zeker mag aankaarten, maar om je recensie dan te laten afhangen over “maar het is niet zoals ik ben” vind ik dan persoonlijk niet goed en dan geloof ik jouw mening ook niet.
    Dit is natuurlijk wel een dubbele en het is bijlange niet zwart wit maar dit viel me de laatste tijd wel hard op.
    Allé, bedankt om naar mijn ted talk te luisteren, haha. ?

    1. @axellesbooks Ik denk dat dat een beetje te zien is hoe het boek ineen zit. Als je een bepaalde stoornis of ziekte hebt, is het uiteraard zo dat iedereen deze anders ervaart. Waardoor je inderdaad heel wat ervaringen verschillend neer kan zetten in je verhaal. Maar wat wel belangrijk is, is dat de vaste kenmerken of principes van de ziekte/stoornis behouden blijven. Dat je niet bijvoorbeeld een chronische ziekte als terminaal beschouwd of omgekeerd. Ik denk dat het ook de kracht is om als blogger om zowel de positieve als negatieve argumenten te onderbouwen. Ik vond dit thema niet goed neergezet maar dit buiten beschouwing gelaten was het best wel goed.. Bijvoorbeeld. Nu ja dit ter zake. @audrey heel goed artikel om over na te denken! Zelf heb ik de discussie op Instagram ook gevolgd en vond het verschrikkelijk dat zoiets kon gebeuren.. Heel erg jammer voor de personen in kwestie.

      1. Ja inderdaad, dat bedoelde ik met het laatste stukje wat, enkel heb jij het beter uitgelegd! Natuurlijk moeten de kenmerken er inzitten, anders getuig je als auteur ook wel niet echt van slimheid. Het ging meer om “Ik voel me niet zo dus het klopt niet” als argument te gebruiken.
        Wel spijtig dat er zo’n stomme dingen gebeuren in de boekenwereld dat echt pesten is. Het is net zo’n fijne wereld

  3. Mooi artikel! Ik moet zeggen dat ik het andersom als schrijver ook wel heb ervaren met bloggers.

    Ik probeer over het algemeen niet op recensies te reageren. Zoals je zegt: het is een mening en daar kun je het wel of niet mee eens zijn. Persoonlijk vind ik het wel fijn als een recensie goed onderbouwd is, want zo kan ik als schrijver ook leren van een negatieve recensie: wat zou ik een volgende keer beter kunnen doen?

    Echter heb ik ook gemerkt dat sommige mensen denken dat ze, omdat het digitaal is en je niet een mens van vlees en bloed voor je hebt staan, je alles maar kunt roepen. Ik vind het persoonlijk belangrijk dat je altijd met respect met elkaar omgaat. Of dat nu om de blogger of de auteur gaat. En ook niet onbelangrijk: dat als je een recensie schrijft, je het werk wel zelf hebt gelezen en niet iemand anders napraat op basis van zijn of haar recensie. Dat heb ik als schrijver ook meegemaakt en daar was ik erg verdrietig om.

    Vergeet niet dat veel bloggers zelf ook een groot netwerk hebben en ook schade kunnen aanrichten aan de naam van een auteur 😉

    Dat als aanvulling op jouw artikel. Algehele boodschap blijft overeind: handel met respect naar elkaar, maar je mening mag je eerlijk geven!

  4. Ik vind dat negatieve feedback ook feedback is. Zolang ie niet kwetsend overkomt en goed onderbouwd is, zie ik geen problemen. Maar op Goodreads heb ik ook eens een hele heksenjacht gezien op iemand die het boek niet leuk vond. Ik vond het boek ook vreselijk en durfde bijna mijn mening niet te uiten over het boek toen ik het af had en dat is fout. Je moet je eigen mening kunnen geven als je teleurgesteld bent in een artikel, want het is zoals je zegt wel je investering van de maand geweest. Maar we moeten het wel altijd netjes houden. Ik heb liever dat ik naar een auteur kan zeggen van kijk, daar was je me kwijt, want dat voelde niet goed aan bij mij. Dan kan die persoon ook van leren. Niemand is perfect. Het is natuurlijk nooit leuk als iemand je kindje op de rooster legt, maar zijn we er tenslotte niet of van elkaar te leren? Als iedereen te braaf is tegen elkaar kan je nooit groeien in je werk en dan vallen er sowieso lezers af, kan je maar beter met de feedback omgaan. De keuze ligt dan nog altijd bij jou of je deze wilt aanpassen of niet.

  5. Ik heb deze hele discussie gemist, maar goed dat je erover schrijft. Ik heb zelf regelmatig dat een boek me tegenvalt, en dat is super balen. Ik ben hier wel altijd eerlijk over in mijn recensies, en ik heb tot nu toe of gewoon geen reacties gehad op “slechte” recensies , of gewoon een “dankjewel”. Ik ben me namelijk bewust van het feit dat er veel werk in een boek zit, dus ik ga een boek nooit finaal afbranden (wat ik wel vaker zie gebeuren door bloggers. Die recensies zijn dan zo hard, dát vind ik ook onnnodig) maar altijd met argumenten en voorbeelden vertel ik waarom dit boek het niet voor mij is. Al heb ik wel ooit ruzie gehad met een auteur omdat ik haar boek 4 sterren had gegeven i.p.v. 5. Heb nooit meer een boek van haar aangeraakt.

  6. […] Wat ik vaak heb als ik ergens inspiratie vandaan haal is dat ik meestal het idee heb dat ik over iets specifieks een andere mening heb of omdat ik nog iets aan de discussie kan toevoegen. Omgekeerd kan natuurlijk ook altijd zoals Paula die ooit een blogpost schreef als uitgebreide reactie op mijn blogpost over auteurs/uitgevers/etc en hun relatie met recensenten op sociale media. […]

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.